Tijdens de opening het nieuw ingerichte Herman Moerkerkpark was de gerestaureerde ‘Waterpoort’ het decor voor een korte act uit ‘Metselaarslatijn’. van toneelvereniging Moyses Bosch.
Dit is vast een voorproefje voor een later uit te voeren grotere toneeluitvoering op Monumentendag.
De opening van het Herman Moerkerkpark met de ‘Waterpoort’ vond plaats op 22 februari 2024.
‘Rijksmonument Fort Crèvecoeur aan de Maas is een ‘vergeten’ fort uit de Tachtigjarige Oorlog. Drie grotendeels vervallen, leegstaande 18de-eeuwse kruitmagazijnen resteren nog van het voormalige fort. Van het kanaal door het fort is het grootste deel gedempt.’
Aldus Kees van den Oord, historicus en kenner van de 80-jarige oorlog. Op zaterdag 10 september a.s., Open Monumenten Dag spreekt Kees over Fort Crèvecoeur. Kees vertelt over de nationale betekenis van dit volgens hem verwaarloosde monument en wat er moet gebeuren om het in ere te herstellen. ‘Doe je dat laatste, dan markeer je een belangrijke plek in de wordingsgeschiedenis van Nederland waarin de 80-jarige oorlog een belangrijke rol speelde. Kees begint om 15.00 uur. Na afloop van zijn betoog is er alle gelegenheid met Kees in gesprek te gaan over de vraag: wat doen we met Crèvecoeur?
Monumentenbehoud, maatschappelijke opdracht
Om 11.00 uur in de morgen opent Paul Masselink, planoloog, energie- en milieudeskundige, een themadag van de Knillispoort in het kader van Open Monumentendag. Paul spreekt over het verduurzamen van monumenten. ‘Een maatschappelijk opdracht’, aldus Masselink. ‘En daarbij moet je goed nadenken over de herbestemming van het monument maar zeker ook over energie- en milieuvragen. Dus let je op energiebeperkende maatregelen en verantwoord gebruik van grondstoffen. Dat moet perfect passen bij de aard en uitstraling van monumenten. Je kunt niet zomaar zonnepanelen op een oud leistenen dak leggen’, stelt Masselink. Nog een voorbeeld: ‘Ventileren in een gebouw betekent heel veel buizen. Dat wil je niet teveel en door het hele monument. Dus kun je in een monument per ruimte bekijken of ventilatie nodig is.’
Bedreigd erfgoed
Een slecht voorbeeld van duurzaam monumentenbehoud is dus Fort Crèvecoeur. Restauratie is dringend nodig, maar drie ministeries (Defensie, Binnenlandse Zaken en Cultuur) steggelen al jaren. Het fortterrein, groot zo’n 40 ha, werd in 1973 als Rijksmonument aangewezen. In 2022 is het complex echter gekozen tot een van de meest bedreigde erfgoedlocaties van Europa.
Erfgoed Europa Nostra plaatste het fort Crèvecoeur op de lijst van zeven ‘most endangered sites’. Het Ministerie van Defensie heeft deze zomer een steigerconstructie met folie over de drie Rijksmonumenten geplaatst om verder verval te voorkomen. Maar dat is het dan ook.
Monument 80-jarige oorlog
Fort Crèvecoeur was na 1600 een eiland met een vesting. De bevoorrading van de Staatse troepen van Frederik Hendrik voor het beleg in 1629 verliep dankzij dit fort veilig over de Dieze. Meer dan 200 schepen meerden voor het fort aan om de belegeraars te voorzien van voedselbevoorrading en oorlogstuig. Tijdens het rampjaar 1672 slaagde de Franse maarschalk Turenne op 19 juli erin het fort in te nemen. Vanuit Engelen en Bokhoven werd het fort zwaar onder vuur genomen. In 1673 werd het fort door het Franse leger op terugtocht in brand gestoken en opgeblazen. Alleen het soldatenkerkje en het commandeurshuis bleven staan. ‘Het is een historische locatie, die veel meer aandacht verdient dan nu. Maar hoe pak je het aan?’ vraagt Van den Oord zich af.
Historisch cafe Knillispoort
Tijdens Open Monumentendag worden 2 lezingen georganiseerd:
Om 11.00 uur een lezing door Paul Masselink over de mogelijkheden om een Monumentaal pand energiezuiniger, duurzamer te maken.
Om 15.00 uur een lezing door Kees van den Oord over Fort Crèvecoeur. Uiteraard is es er na de lezingen gelegenheid tot het stellen van vragen.
Tientallen bekende Bosschenaren willen een borstbeeld voor filosoof Moleschott
‘Geef die man een borstbeeld!’ Die oproep deden Brabantse filosofen in februari van dit jaar ter ere van de Bossche filosoof Jacob Moleschott en daar blijken nu tientallen bekende Bosschenaren én de lokale SP navolging aan te geven. Meer dan tachtig namen geven hun steun aan de oproep.
Op een plaquette bij zijn ouderlijk huis aan Achter het Wild Varken in de Bossche binnenstad na, zijn er weinig sporen van Moleschott te vinden in zijn geboortestad. Dat terwijl hij volgens de filosofen Ronald van Raak en Daan Roovers, die samen met historicus Frans van Gaal de kar trokken in februari, wel degelijk een filosoof van belang was. ,,Filosofie was toentertijd heel idealistisch, terwijl Moleschott meer aards was en meer op de fysieke oorsprong van het denken gericht was”, zei Roovers.
Gelauwerd in Italië
Van Raak schetste een beeld van een filosoof die als het ware uit Nederland, Duitsland en Zwitserland weg werd gejaagd vanwege zijn ‘immorele denkbeelden’: ,,Pas toen hij in Italië kwam, werd hij geaccepteerd. Moleschott werd hoogleraar in Turijn, kwam als socialist in de Italiaanse senaat voor de antigodsdienstige partij. Hij werd er geliefd en gelauwerd.”
Dat verdient een borstbeeld, dachten Van Raak en Roovers. Daar blijken ze niet alleen in te staan. De SP in Den Bosch dient een initiatiefvoorstel in om Moleschott van een eigen gedenkteken te voorzien. ,,Het is vooral belangrijk dat het om een lokaal initiatief gaat. Het is de bedoeling dat Bossche kunstenaars met de opdracht aan de slag gaan om Moleschott op een eigentijdse manier te eren”, aldus fractieleider Bram Roovers.
Rombouts, Van Mackelenbergh en Dona
Het initiatief wordt ondersteund door meer dan tachtig bekende persoonlijkheden uit Den Bosch. Onder hen voormalig burgemeester Ton Rombouts, voorzitter van de Blauwe Engelen Ans Buijs, ondernemers als Marc Bozon en Mechtild Stultjens, de Bossche hoogleraar microbiologie Huub Schellekens, voorzitter FC Den Bosch, Huub van Mackelenbergh, feministe Anita Koster, entertainer Hans Tervoort, oud- wethouders Hans Dona en Ton Lensen.
artikel: Brabants Dagblad van 10-6-2022
In zijn belangrijkste werk: “Der Kreislauf des Lebens”, poogde de Bossche filosoof en wetenschapper Jacob Moleschott (1822-1893) ‘het eeuwige der stof aan te toonen en het pantheïsme tot vrije natuurreligie te verheffen.’ Het pantheïsme stelt dat natuur en God identiek zijn. De ’beweegende materie’ is ’leven’.’ Voor katholieken waren zulke gedachten een doodzonde.
In de zomer van 1935 viert ’s-Hertogenbosch zijn 750-jarig bestaan. Het katholieke dagblad De Tijd neemt de gelegenheid te baat om te pleiten voor een eerbetoon aan ‘Groote Bosschenaars’. De redacteur noemt Theodoor van Thulden, Antoon Derkinderen, de musicus Alphons Diepenbrock én Jacob Moleschott (1822-1893). ‘Moleschott was, hoewel onze tegenstander in philosofisch denken, een innig mensch, een man met een groot hart, een wetenschappelijk genie. Na zijn overlijden werd hij in Rome overladen met roem,’ eindigt de redacteur zijn pleidooi. Tijd voor erkenning in zijn geboortestad.
Beluister ook de podcast hieronder:
Paul Kriele in Historisch café op 4 juni a.s. over bekende Bosschenaren
‘Carnaval is voor alle standen en volken weggelegd. Je moet het al dweilend over de straat vieren, de ene herberg in, de andere weer uit. Hier wat vreten en daar wat zuipen, jonge klare, cognac, bier of advocaat, alles door elkare. Waarom niet hè. Ik laat me de wet niet voorschrijven.’
Aan het woord is Janus Borghs (1914-1981), in zijn leven meer en beter bekend als Janus Kiep.Janus Borghs was tijdens zijn leven een bekend Bosch straatfiguur. Door een oogverminking werd hij ook wel Janus Kiep[oog] genoemd. Deze slungelachtige figuur, vaak verkleed als er in de stad wat te doen was, liep meestal met een stok in de hand. Zijn grimassen, in combinatie met de stok en zijn uiterlijk deed menigeen, met name vrouwen, de schrik om het lijf slaan.
Ongetwijfeld is Janus een van de markantste straatfiguren die de stad ooit kende. Hij werd verguisd maar was ook weer geliefd. Zijn ‘dreigende’ houding met het wandelstokje was in tegenspraak met zijn karakter en aangeboren vriendelijkheid. Eigenlijk was Janus een ‘heilig boontje’ onder de Bossche straatfiguren. Zo dweepte hij met de Zoete Lieve Vrouwe en je moest bij hem geen kritiek hebben op het koninklijk huis. Janus was uitgesproken koningsgezind, op het fanatieke af. hij was een brave burger.
Oral history
Paul Kriele maakte in 1985 een serie portretten van toen bekende Bosschenaren. Hij sprak met vele, vooral oudere Bosschenaren. Paul maakte er levensverhalen van die hij bundelde in zijn boek ‘Stadsgezichten’. Dat boek is uitverkocht maar de verhalen zijn er nog, in het hoofd van Kriele en in beelden en geluidsopnames.
Als Kriele zijn project oppakt is ‘oral history’, mondelinge overlevering, nog een ‘miskende’ methode van geschiedschrijving, Inmiddels is ‘oral history. een erkende bron. Kriele schreef boeken als: Ge kunt me nog meer vertelle, De Gruyters Snoepje van de week, Den Heijman en Verdwenen Stadsgezichten.
Tijdsbeeld
Kriele interviewde Bosschenaren of ingezetenen van de stad, waarvan een aantal al zijn vergeten, weer anderen zijn nog steeds bekend. Neem Jan Bluyssen (1926-2013), bisschop van het bisdom ’s-Hertogenbosch tussen 1966 en 1984.
De beminnelijke Bluyssen leefde en werkte volgens de uitkomsten van het Tweede Vaticaans concilie. De kerk moest zich open opstellen en durven vernieuwen. Aan de hand van het verhaal over mgr. Bluyssen komt de ontwikkeling van de katholieke kerk in de jaren tachtig in beeld. vaak heel spannend. Bluyssen werd immers opgevolgd door de conservatief-orthodoxe bisschop Ter Schure. Die draaide de klok terug.
In beeld komen ook de joodse eigenaar van de papierfabriek Reglifex, Max Cahen, journalist, revue- en toneelschrijver Niek de Rooy, Franske van Asperen als directeur van het toen bekende museum de Brabantse Poffer. Met de persoon komen ook mooie Bossche verhalen in beeld.
Auteur en opzet
Paul Kriele is journalist en geboren en getogen Bosschenaar, hij publiceerde een tiental boeken en is hoofdredacteur- uitgever van het bekende Bastion Oranje, het dagelijkse Bossche onlinenieuwsblad.
Deze aflevering van het Historisch Café vangt aan om 15.00 uur. Frans van Gaal gaat in gesprek met Paul Kriele en zo komen heel wat illustre Bosschenaren met sappige anekdotes in beeld De middag eindigt om 17.00 uur.
Aanmelden
In verband met de organisatie vragen wij u zich vooraf aan te melden via achterdenpoort@gmail.com. Meer informatie: fransvangaal@home.nl; 06-45482739. De entreeprijs is vijf euro. Dat is inclusief koffie/thee en een plak cake. Donateurs van de Knillispoort hebben gratis toegang.
Een sociale huurwoning van de Amsterdamse school verkopen voor één miljoen euro? Het kon in Amsterdam in maart 2021, ondanks een oproep van de gemeente om corporatiebezit niet meer van de hand te doen. Woningbouwcorporatie Ymere zegt dat de verkoopopbrengsten juist onmisbaar zijn voor meer sociale nieuwbouw.
‘Typisch voorbeeld van het verkwanselen van idealen’, aldus Bosschenaar Henk Schuurs, Hij vervolgt: ‘Een woningbouwvereniging begon aan het einde van de negentiende eeuw vol idealisme. De woningbouwvereniging de Dageraad liet mooie woningen bouwen, juist ook voor de arbeiders. Maar vandaag: de woningbouwcorporatie gaat al net zo gemakkelijk mee in het op winst- en hebzucht gerichte marktdenken van makelaars en grote beleggers.’
Ruim een jaar geleden begon Henk met het samenstellen van een boek onder de titel: Het is verkeerd. Over een periode van ruim honderd jaar beschrijft hij de geschiedenis van de volkshuisvesting en die van de boerenorganisaties. Slotsom: het begon idealistisch, het eindigde met winstzucht en marktdenken.
Op zaterdag 7 mei a.s. staat het Historisch café van de Knillispoort van 15.00 tot 17.00 uur in het teken van een inleiding en debat over de strijd tegen: ‘Ikke en de rest kan stikke!’.
Henk Schuurs onderhoudt de bezoeker over zijn boek. Na de pauze vertelt Gertjan van Beijnum, oud-kraker en bewoner kraakpand de Paap, hoe je een sociaal-geïnspireerd initiatief ook na 40 en wellicht 100 jaar sociaal kunt houden. Want dat gebeurt in de Paap. Daarna gaan beide sprekers met de aanwezigen in gesprek over wat je moet doen om nobel, sociale initiatieven te conserveren.
In verband met de organisatie vragen wij u zich vooraf aan te melden via achterdenpoort@gmail.com. Meer informatie: fransvangaal@home.nl; 06-45482739. De entreeprijs is vijf euro. Dat is inclusief koffie/thee en een plak cake. Donateurs van de Knillispoort hebben gratis toegang.
Historicus Jos Wassink op 9 april in de Knillispoort met een levensecht verhaal over prostitutie in ‘s- Hertogenbosch
‘Ik wilde weleens weten hoe het zat met de katholieke onderdrukking in de protestantse tijd. Rechtspraak heeft mijn grote interesse. Maar wat ik heel veel vond, waren strafdossiers van hoeren die werden berecht. Wat me daarbij opviel, het werd allemaal heel gedetailleerd beschreven’.
Aan het woord is Jos Wassink, (rechts)historicus en archivaris. Jos schreef een boek onder de titel Dagelijks leven in ‘ontugt’, Prostitutie in de vestingstad ’s-Hertogenbosch, 1629-1795. Op weg naar het boek onderzocht Wassink zeker 250 strafdossiers van hoeren in de Bossche archieven. Zo ontstond een bijzondere inkijk in de schrijnende wereld van de krochten van de Bossche samenleving in de zeventiende en achttiende eeuw.
Bijzonder aan het boek is dat Wassink prostitutie beziet in nauwe samenhang met leven aan de onderkant van de maatschappij. ’s-Hertogenbosch is vanaf 1579 garnizoensstad. Een soldatenstad dus vol hoeren.
Op zaterdag 9 april tussen 15.00 en 17.00 uur in de Knillispoort is Jos Wassink te gast tijdens het maandelijkse Historisch café. Frans van Gaal interviewt Jos Wassink. Daarna vertelt de auteur over ‘Een soldatenstad vol hoeren’. Voor wie het boek van Wassink wil kopen, na afloop van de presentatie is dat mogelijk. Jos zal. dan zijn werk signeren.
De start van de werkzaamheden aan Sluis 0 in de Bossche Zuid-Willemsvaart zijn weer uitgesteld.
Er is nader onderzoek nodig naar de financiering want het valt in elk geval weer duurder uit dan het werd gedacht. De sluis van 125 meter lang en 25 meter breed is al jaren toe aan vervanging. Volgens de gemeente is er ‘nog geen zicht op de start van de werkzaamheden’.
De gemeente Den Bosch wil eerst weten wat de prijsstijgingen van brandstof, grondstof en in de aannemersmarkt voor impact hebben op het uitgetrokken bedrag.
Die stijging is namelijk niet meegenomen in het budget. Om die reden wil de gemeente nog geen uitvoeringsovereenkomst tekenen. Het project liep al eerder vertraging op omdat het nieuwe ontwerp erg complex is.
Knillis 